بسم الله الرحمن الرحیم

آداب تلاوت قرآن کریم

1-طهارت

منظور از طهارت ، هم طهارت ظاهری ( با وضو بودن ) و هم طهارت باطنی (پاکیزگی معنوی و دوری از گناهان ) می باشد.

2- اخلاص

باید قران را فقط برای رضای خداوند خواند تا سبب سعادت و سودمندی گردد.

3-استعاذه

مستحب است پیش از تلاوت برای رهایی از زشتی ها و وسوسه های شیطان «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم » گفته شود.

4- آغاز تلاوت با نام خدا

شروع تلاوت با نام خدا و گفتن « بسم الله الرحمن الرحیم » باشد.

5- خواندن قرآن با ترتیل

قرآن را آهسته و آشکار خواندن ،بیان واضح و صحیح حروف و اظهار آن ،ترک مبالغه در مخارج حروف ،بیان حرکات و نظم در حروف و حفظ محل وقف های قرآن در حین قرائت آن را ترتیل گویند.

نکته : آموزش این موارد علم تجوید است.

برای خواندن قرآن کریم ابتدا باید با الفبای زبان عربی آشنا شویم.تعداد حروف الفبای زبان عربی 28 تا است که هریک علاوه بر شکل نوشتاری ،دارای یک اسم و تلفظ است.

حروف مقطعه

در ابتدای 29 سوره قرآن کریم حروفی آمده که حروف مقطعه نامیده می شود.این حروف پیوسته و سرهم نوشته شده اما در موقع خواندن هر حرف با اسم خودش خوانده می شود. مانند:

الم                      الف لام میم

المص                      الف لام میم صاد

کهیعص                          کاف ها یا عین صاد

و ….

نکته :حروفی که در آخر اسمشان ( ء ) وجود دارد ، در حروف مقطعه همزه ی آخر آنها خوانده نمی شود.

انواع صداها

حروف به تنهایی خوانده نمی شوند . در تلفظ و خواندن حروف صداها نقش مهمی دارند. به عنوان مثال کلمه ی (سفر)بدون هیچ حرکتی خوانده نمی شود.صداها دو دسته کوتاه و کشیده هستند.

                       (-َ) فتحه.نباید بیش از حد کشیده شود.*

                       مانند : سَکَتَ ، فَوَقَعَ                      

کوتاه                 (-ِ) کسره.در عربی شبیه (ای)ولی نصف

                        آن تلفظ می شود.

                        مانند: وَجِلَ ، لِیَذَرَ

                       (-ُ)ضمه.در عربی شبیه (او) ولی نصف                              آن تلفظ می شود.

                       مانند : فَقُطِعَ ، زُبُرِ

*صدای فتحه در حروف(ص ض ط ظ غ ق خ ر )درشت و پرحجم تلفظ می شود.

                      (-َ ا)الف مدی. پس از حرف مفتوح،الف قرار گیرد.

                      میزان کشش الف مدی دوبرابر فتحه می باشد.*

                      مانند : حَارَبَ ، طَالَ

کشیده              (-ِ ی)یاءمدی.پس از حرف مکسور،یاءقرار گیرد.

                      میزان کشش یاءمدی دوبرابر کسره می باشد.

                      مانند : رَوَاسِی ، نُرِیدُ

                      (-ُ و)واومدی.پس از حرف مضموم،واو قرار گیرد.

                      میزان کشش واو مدی دو برابر ضمه می باشد.

                      مانند :تَمُوتُونَ ، تَابُوتَ

*صدای الف مدی پس از حروف (ص ض ط ظ غ ق خ ر )درشت و پرحجم تلفظ می شود.

علامت سکون

گاهی حرف هیچ یک  از صداهای کوتاه و کشیده را ندارد؛در اینصورت روی حرف علامت سکون (-)می گذارند و به آن حرف ساکن گفته می شود.

مانند : تَملِکُهُم ، عِندَ

علامت تشدید

هرگاه ،دو حرف مثل هم (اولی ساکن ، دومی حرکت دار)کنار هم قرار گیرد ،خواندن کلمه سخت می شود.برای برطرف کردن این سختی و جلوگیری از تکرار حرف ،حرف اول حذف شده و علامت (-ّ)روی حرف دوم قرار می گیرد.

در تلفظ هم حرف را یکبار ولی محکم و با شدت و با کمی مکث ادا می کنیم. مانند : حَقَّ  ، یَسَّمَّعُونَ

علامت تنوین

نون ساکن زائدی است که در آخر بعضی از کلمات به شکل تکرار حرکت ، یعنی دو فتحه (-َ)، دو کسره (-ِ)، دو ضمه (-ُ) نوشته می شود.پس تنوین دارای سه نوع است:تنوین فتحه ،تنوین کسره ،تنوین ضمه.

کِتَابِ ن                   کتابٍ

عَظِیمُ ن                     عظیمٌ

نکته :  معمولا بعد از تنوین فتحه ، یک الف ناخوانا می آید (-ً ا) تا در حالت وقف ، به جای تنوین خوانده شود. مانند:  کَرِیماً

نکته : در برخی کلمات بعد از تنوین فتحه ، یک یاء ناخوانا می آید (-ً ی). مانند : مَثوًی

علامت مد

اگر علامت (-)بر روی (-َ ا ، -ِ ی ، -ُ و ) و (-َی· ) قرار گیرد ، صدای آن ها بیش از حد معمول کشیده می شود.به این حروف ، حروف مدی گفته می شود.

مانند : سُوءُ    حم عسق

حروف ناخوانا

بطور کلی چهار حرف ( والی ) در مواردی در قرآن کریم خوانده نمی شود .

1-الف همراه تنوین فتحه ( -ٌ ا )

   این الف در حالت وصل کلمه به کلمه بعد خوانده نمی شود ؛ اما                        هنگام وقف بر این کلمه ، جانشین تنوین فتحه می گردد.

   مانند : حَمَلَت· حَملاً خَفِیفاً

2- یاء همراه تنوین فتحه ( -ً ی )

      پس از تنوین فتحه حرف ( ی ) بدون هیچ علامتی قرار گیرد ،

      ناخواناست.

      مانند : هُدًی   ، مَثوًی

3- پایه ی الف مدی

    هروقت الف کوچک روی یکی از حروف ( و ، ی )قرار گیرد ،این حروف ناخوانا و پایه ی الف مدی هستند.

   مانند : مُوسَی  ، صَلَوةُ

4-پایه ی همزه ( ؤ ، أ ، إ ….)

    هر گاه یکی از حروف ( و ، ا ، ی ) پایه ی همزه شود ، یعنی همزه روی آن حرف یا زیر آن قرار گیرد ، این حروف ناخوانا بوده و فقط همزه و حرکت آن خوانده می شود.

    مانند :  أَمِنَ  ،  مؤ·مِنِینَ

 نکته : همزه دقیقا روی حروف باید قرار گیرد ، تا این حروف ناخوانا باشند .اما اگر همزه قبل از این حروف قرار گیرد ،خوانا هستند.

مانند : ءَامَنَ  ،  وَرَآءِی

5- الف وصل در میان دو کلمه

هرگاه الف وصل میان دوکلمه واقع شود ، دو کلمه به هم وصل می شود و الف وصل خوانده نمی شود.

مانند : قَدِافتَرَینَا                   قَدِفتَرَینَا

نکته : اگر الف وصل در میان دوکلمه قرار نگیرد و بخواهیم از ابتدای کلمه ای که الف وصل دارد بخوانیم ،الف وصل خوانااست و حرکت دار می شود.

هیچ علامتی

6- (و·  ، ا·  ، ی· ) ناخوانا

در بعضی کلمات قرآنی سه حرف ( وای )به این شکل آمده اند که همیشه ناخوانا هستند.

مانند : سَمِعُو·ا   ، اُو·لَئِکَ

نکته : علامت (·)  گاهی در پایان بعضی کلمات بر روی (ا)قرار می گیرد ؛ که نشانگر ناخوانا بودن حرف در حالت وصل و خوانا بودن حرف در حالت وقف است. مانند : قَوَارِیرَا·

7- «ل» نزد حروف شمسی

اگر بعد از «ال» حروف شمسی (س ، ش ، ص ، ض ، ط ، ظ ، د ، ذ ، ر ، ز ، ت ، ث ، ل ، ن ) قرار گیرد ، «ل » ناخوانا می شود.در این حالت ؛ «ل » هیچ حرکت و علامتی نداشته و حرف بعد حتما مشدد است.

مانند : وَالشَّمسِ                    وَشَّمسِ

نکته : اگر بعد از «ال» حرف قمری قرار گیرد ،حرف «ل» خوانده می شود.حروف قمری در عبارت (عجبا که خوف حق غمی )گرد آمده است.

8- حروف مدی در کنار الف وصل

اگر در پایان کلمه ای یکی از حروف مدی ( و ، ا ، ی ) واقع شود و کلمه ی بعد از آن با الف وصل شروع شود (در صورت خواندن دو کلمه با هم )حروف مدی ، ناخوانا شده و فقط حرکت کوتاه قبلش خوانده می شود.

مانند : لَصَالُوالجَحِیم                    لَصَالُ لجَحِیم

نحوه خواندن از ابتدای الف وصل

اگر از ابتدای الف وصل تلاوت آغاز شود ، الف وصل خوانا شده و حرکت می پذیرد.

کلماتی که           بعد از الف وصل لام آمده ،الف وصل با(-َ )

                       خونده می شود. مانند : الَّذی

                      بعد از الف وصل لام نیامده ،الف وصل با توجه

                      اولین حرف متحرک بعد از الف وصل ،حرکت آن  

                     مشخص می شود.*

* اگر اولین حرف متحرک             ضمه ،الف وصل با (-ُ ) خوانده

                                   می شود.مانند:اکتُب           اُکتُب

                                            غیر ضمه،الف وصل با (-ِ )

                                   خوانده می شود.

                                   مانند:استَکبَرَ              اِستَکبَرَ

نکته: الف وصل در صورت ابتدا در کلمات (ابنُ ، اسمُ ف امرُؤٌا ) همیشه با حرکت کسره خوانده می شود.

اشباع(تبدیل صدای کوتاه به صدای کشیده)

قاعده ی اشباع در جایی اجرا می شود که حرف (هاء)مکسور یا مضموم در پایان کلمه ای قرار گیرد.دراثر ین قاعده کسره تبدیل به یاء مدی و ضمه تبدیل به واو مدی می شود. مانند:

بِهِ  که خوانده می شود   بِهِی          این هاء ،هاء ضمیر نام دارد.

لَهُ   که خوانده می شود  لَهُو          معنای فارسیش،(او –آن)است.

ü     شرایط اشباع

اگر دو طرف هاء ضمیر(یعنی حرف قبل از آن و حرف بعد از آن که در اول کلمه بعدی قرار دارد) دارای حرکت باشد ، هاء ضمیر اشباع می شود ؛ یعنی حرکت کوتاه آن به کشیده تبدیل می شود.

ü     شرایط عدم اشباع

1-هرگاه دوطرف یا یکی از دو طرف هاء، ساکن باشد ، هاء به همان حرکت ضمه یا کسره ی خود خوانده می شود.

مانند : إِلَیهِ المَصِیرِ

2- هرگاه قبل از هاء یکی از حرکات کشیده قرار بگیرد ،هاء به همان حرکت ضمه یا کسره خود خوانده می شود.

مانند : یَأَتِیهِ

نکته : در برخی قرآن ها برای راهنمایی قاری…….

نحو خواندن دو حرف ساکن در کنار هم

حرف ساکن و بدون حرکت ، با کمک حرف حرک ت دار قبل از خود خوانده می شود. مانند : فَدَمدَمَ

ü     اما گاهی تنوین (نون ساکن)در کنار حرف ساکن دیگری قرار می گیرد ؛

 مانند : فِسقٌ الیَومَ           فِسقُ ن· لیَومَ

در اینجا خواندن حرف ساکن دوم «ل» ممکن نیست ؛در این حالت حرف ساکن اول را کسره می دهیم تا خواندن آسان شود.  فِسقُ نِ لیَومَ

نکته : در عبارت « بِئسَ الاسمُ » دو حرف ساکن کنار هم قرار گرفته است ؛پس حرف ساکن اول را کسره می دهیم.

نحوه وقف بر کلمات

قاری قرآن نمی تواند تمام قرآن را با یک نفس و بدون توقف تلاوت کند ؛ به همین خاطر گاهی نیاز به توقف در پایان یک کلمه

است . در صورت وقف بر یک کلمه ، یکی از حالات زیر برای حرف آخر کلمه ، رخ می دهد :

1-آخرین حرف تغییری نمی کند .( وقف بدون تغییر )

اگر در پایان کلمه ای که قرار است بر آن وقف شود ؛حرف ساکن یا یکی از حرکات کشیده (-َ ا ، -ِ ی ، -ُ و )قرار گیرد ،آن کلمه هیچ تغییری نمی یابد.

2- آخرین حرف ساکن می شود . (وقف اسکان )

اگر در پایان کلمه ای که قرار است بر آن وقف شود ؛( -َ ، -ِ ، -ُ )یا تنوین ( -ً ، -ٌ )قرار گیرد ،حرف آخر ساکن می شود.

3- حرف آخر کلمه تبدیل به حرفی دیگر می شود. (وقف اِبدال)

ü     اگر در پایان کلمه ای که قرار است بر آن وقف شود ؛( .. ) باشد هنگام وقف تبدیل به ( ه ..) می شود.

ü     اگر در پایان کلمه ای که قرار است بر آن وقف شود ؛( -ً)باشد هنگام وقف تبدیل به ( -َ ا ) می شود.

نکته : تشدید در حالت وقف حذف نمی شود بلکه با مقداری مکث و با شدت تلفظ می گردد.

وقف اختیاری

در همه جا نمی توان وقف کرد بلکه باید در پایان جمله ای وقف کنیم که در معنای آیه خللی ایجاد نشود .برای راهنمایی قاری در جاهایی که وقف مناسب است و در جایی که نباید وقف کرد و … علام هایی قرار داده شده است . این علایم عبارتند از :

·       م   وقف لازم

·       لا   وقف ممنوع

·       صلی   وصل بهتر از وقف

·       قلی   وقف بهتر از وصل

·       ج   وقف جایز

·       :.   وقف مراقبه یا معانقه *

*این وقف زمانی است که در آیه ای دو کلمه باشد و بتوان بر روی هر یک وقف کرد ؛ اما زمانی که بر یکی وقف صورت بگیرد ، مانع وقف بر دیگری خواهد بود.

البته قاری می تواند بر هیچ کدام از دو موضع ،وقف نکند و تمام آیه را در یک نفس تلاوت نماید.

اقلاب

هر وقت بعد نون ساکن یا تنوین حرف «ب» قرار گیرد ،برای سهولت در تلفظ ،حرف نون ساکن تبدیل به «م» می شود.

مانند : شنبه …..شمبه

ادغام

گاهی برای سهولت و آسانی در خواندن ،یک حرف ساکن تلفظ نمی شود و به جای آن حرف بعد با تشدید خوانده می شود ؛این عمل ادغام نام دارد.

مانند : وُلِد·تُ …..وُلِتُّ

موارد ادغام

ü     دو حرف مثل هم ؛ مانند : قَددَخَلُوا……قَدَّخَلُوا

ü     حرف«ب» در «م» ؛ مانند :ارکَب مَعَنَا…..ارکَمَّعنَا

ü     حرف«ق» در «ک» ؛مانند :أَلَم نَخلُقکُم….أَلَم نَخلُکُّم

ü     حرف«ل» در «ر» ؛ مانند : قُل رَبِّی…..قُرَّبِی

ü     حرف «ت د ط» هرگاه دوتا از آنها با شرایط ادغام در کنار هم واقع شوند ؛مانند : عَبَدتُم….عَبَتُّم

ü     حرف «ث ذ ظ» هرگاه دوتا از آنها با شرایط ادغام در کنار هم واقع شوند ؛ مانند :إذظَلَمتُم…إظَّلَمتُم

ü     حرف «نون ساکن» و «تنوین » در حروف یرملون ؛ مانند : مَن یَعمَل….مَیَّعمَل

تلفظ حروف

تجوید

تجوید یعنی ادای صحیح هر حرف از مخرج خود همراه رعایت صفات و احکام آن حرف .

تجوید در نماز….

مخارج حروف

تلفظ بسیاری از حروف عربی مانند فارسی است .تنها 10 حرف است که تلفظ آنها در این دو زبان متفاوت است.این حروف عبارتند از: « و ، ث ، ذ ، ح ، ظ ، ط ، ع ، غ ، ص ، ض »

 واو : باید لب ها به حالت غنچه و گرد درآید. مانند:  وَجَدَ ، وَرَدَ

ثاء – ذال : نوک زبانی ، نازک و کم حجم تلفظ می شوند.(حرف «ث» بدون اینکه صدای سوت از آن شنیده شود باید تلفظ گردد.) با این تفاوت که در «ث» تارهای صوتی مرتعش نمی شود ولی در تلفظ «ذ» تارهای صوتی ارتعاش می یابد مانند : بَعَثَ ، کَذِبَ

ح :از حروف حلقی است و با گرفتگی خاصی از حلق ادا می شود. مانند فردی که در سرما دستان خود را گرم می کند.مانند : فَرِحَ ،ذُبِحَ

ع: مانند «ح» از میان حلق و بصورت نرم تلفظ می شود؛گویی صدا کش می آید. با این تفاوت که در «ح» تارهای صوتی مرتعش نمی شود ولی در تلفظ «ع» تارهای صوتی ارتعاش می یابد.مانند : عَمَلَ ،عِبَادِنَا

ظ : مانند « ذ » نوک زبانی ولی درشت و پرحجم تلفظ می شود. مانند : ظَلَمَ ،یَعِظَ

ط : مانند «ت» ولی درشت و پرحجم تلفظ می شود.مانند: طَبَعَ ،طِبَاقًا

ص : مانند «س» ولی درشت و پرحجم تلفظ می شود.هنگام تلفظ نباید صدای صوت شنیده شود. مانند : صَالِحُونَ ،صَدَفَ

ض :از تماس کناره ی زبان با دندان های آسیای بالا بصورت درشت و پرحجم تلفظ می شود. مانند : ضَرَبَ ،ضَاقَ

غ:از حروف حلقی می باشد و بصورت سایشی ، نرم و کشیده ادا می شود ؛هنگامی که مقداری آب در گلو غرغره می کنیم می توانیم صدای «غ» را بشنویم .بصورت درشت و پرحجم ادا می شود. مانند : غَلَّ ، غَفُورٌ

اسامی حروف در زبان عربی

اوصاف و ویژگی های مومنان در قرآن کریم

درجات و وظایف:

فرشتگان دارای اقسام و مراتب گوناگونی هستند به طوری که برخی رتبه بالا و برخی پایین تر داشته و دستورات الهی را بهم ابلاغ می کنند.
چهار فرشته به عنوان نزدیکان درگاه الهی و رؤسای فرشتگان و شناخته شده اند یعنی:جبرییل، میکاییل و اسرافیل و عزراییل . و جبرییل از بقیه برتر است. جبرییل و میکاییل و اسرافیل از یک تسبیح خلق شده اند.

در یک نگاه کلی وظیفه ملائکه به عنوان واسطه هایی بین خدا و عالم مشهود، تدبیر و چرخش امور عالم است آن هم فقط به دستور خداوند، لذا روز قیامت که اسبابی در کار نیست آنها نزد خدا بر می گردند و در عرش الهی به صف می ایستند به طور کلی اصناف ملائکه و وظایف آنها را می توان چنین بیان داشت:
1‏.گروهی حامل عرش هستند که 8 نفرند.(حاقه 17)

‏2. گروهی مبلغ وحی و پیام الهی هستند.(نحل 2)

‏3.گروهی مراقب اعمال بشرند.(انفطار 10 تا 13)

‏4.گروهی گیرندگان روح از بدن هستند.(اعراف 37)

‏5.گروهی حافظان انسان از خطرات و حوادثند.(انعام 61)

‏6.گروهی مأمور عذاب و مجازات انسانهای سرکش اند.(هود 77)

‏7.گروهی مؤمنان را در جنگ یاری می کنند.(احزاب 9)

‏8.گروهی همراه نزولات آسمانی فرود می آیند.(صحفیه سجادیه دعای سوم)

‏9.گروهی ابرها را جابجا می کنند.(صحفیه سجادیه دعای سوم)

‏10.گروهی بر کوهها مستقرند تا از هم نپاشند.(صحفیه سجادیه دعای سوم)

‏11.گروهی پرسش قبر می کنند.(نکیر و منکر و رومان)

‏12.گروهی مالک دوزخند.(مدثر 30)(19 فرشته یا 19 گروه از فرشتگان)

‏13.گروهی کلید دار بهشت هستند.(رضوان رئیس آنهاست)(صحفیه سجادیه دعای سوم)

‏14.گروهی در هوا، زمین و آب مأمور وظایف خود هستند.(صحفیه سجادیه دعای سوم)

مقام فرشتگان:

در مقام و منزلت آنها همین بس که ایمان به فرشتگان در ردیف ایمان به خدا و نبوت و کتب آسمانی قرار گرفته و بعید نیست که در قیامت بتوانند در زمره شفاعت کنندگان قرار گیرند. آنها بندگان گرامی شده خدا هستند و هرگز مرتکب گناه نمی شوند خداوند در چند جای قرآن[ صافات1_ مرسلات1 تا 6_ نازعات 1 تا 5] به فرشتگان سوگند یاد کرده است.

ارتباط فرشتگان:

شک نیست که واقعیت ملائکه از درک بشر خارج است اما آنها می توانند به شکل بشر در آیند که آشکارترین نمونه های آن عبارت است از: زمانی که فرشتگان عذاب به صورت جوان زیبایی بر مریم آشکار شد. زمانی که فرشتگان عذاب به صورت انسانی به میهمانی لوط و ابراهیم رفتند و یا روزگاری که دو فرشته الهی یعنی هاروت و ماروت به شکل آدمی به تعلیم مردم بابل پرداختند. پیامبران از مصاحبت با فرشتگان برخوردار بودند اما انسانهای معمولی پس از مرگ توانایی دیدن آنها را پیدا می کنند.

علی(ع) می فرماید:وقتی رسول خدا جان داد،ملائکه مرا در غسل آن حضرت یاری می کردند،گروهی بالا می رفتند و گروهی پایین می آمدند و زمزمه نمازشان را می شنیدم.

اما توجه ملائکه به مردم قابل ملاحظه است چرا که آنها برای مومنین طلب استغفار می کنند به این صورت که از خدا می خواهند که برای اهل زمین دینی بفرستد تا مردم دیندار شوند و در سایه احکام نورانی دین، آمرزیده شوند و این همان سعادت بشر است.